Temat związany z prowadzeniem działalności gospodarczej w formie spółki trzeba zacząć od wyjaśnienia podstawowej kwestii, czyli rodzajów spółek, funkcjonujących na rynku. Najważniejszy podział to podział na spółkę cywilną i spółki prawa handlowego. Podział ten wynika nie tylko z tego, że przepisy dotyczące spółki cywilnej są umiejscowione w kodeksie cywilnym, a pozostałe – w kodeksie spółek handlowych, ale przede wszystkim z tego (i to warto zapamiętać), że spółka cywilna nie posiada odrębnej podmiotowości prawnej, w przeciwieństwie do spółek prawa handlowego. Spółka cywilna to po prostu umowa pomiędzy wspólnikami lub – inaczej mówiąc – sformalizowany sposób współpracy pomiędzy przynajmniej dwoma przedsiębiorcami.
Założenie spółki cywilnej – na co zwrócić uwagę?
Poniżej opisując wady i zalety spółki cywilnej, będę wracał do kwestii braku podmiotowości – jest to bowiem kwestia bardzo brzemienna w skutki i ryzyka. Można w skrócie powiedzieć, że spółka cywilna nie ma nic swojego (nie ma swojego majątku, nie ma swoich umów, zobowiązań itp.).
A oto poszczególne istotne elementy, na które zwracamy uwagę klientów, doradzając lub odradzając założenie spółki cywilnej:
- brak wymaganego prawem kapitału założycielskiego,
- brak możliwości sprzedaży udziałów w spółce cywilnej, możliwe problemy w przypadku planowania zmian w gronie wspólników (zmiana wspólnika, jak również wejście nowego wspólnika wymaga aneksowania umowy spółki),
- wspólnik spółki cywilnej – o ile jest osobą fizyczną – odprowadza składki ZUS analogicznie jak to ma miejsce w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (możliwy jest wybór czy składki płaci spółka jako płatnik, czy wspólnik samodzielnie), wspólnik taki może też korzystać z ulg w składkach analogicznie jak przedsiębiorca jednoosobowy (np. tzw. ulga na start),
- wspólnik spółki cywilnej osiągający zysk z tej spółki, płaci swój własny podatek dochodowy (PIT albo CIT), spółka cywilna jako taka nie płaci „swojego” podatku dochodowego, a więc zyski osiągane w spółce cywilnej nie są podwójnie opodatkowane,
- spółka cywilna jest odrębnym od wspólnikiem podatnikiem VAT, możliwe jest zwolnienie z VAT
- kluczową kwestią w spółce cywilnej jest odpowiedzialność wspólników za zobowiązania – ma ona charakter tzw. odpowiedzialności solidarnej, co oznacza, że wierzyciel może dokonać wyboru w stosunku do którego ze wspólników spółki prowadzi działania windykacyjne – dług spółki nie dzieli się więc między wspólników, mogą oni odpowiadać swoim majątkiem za zobowiązania spółki,
- zazwyczaj wspólnicy występują w obrocie w i reprezentują spółkę samodzielnie (w praktyce nie ogranicza się praw wspólników, mają oni równe prawa w obrocie, w przeciwieństwie np do spółki z o.o., gdzie decyzyjność jest po stronie wspólników posiadających większość w kapitale zakładowym spółki), spółka cywilna wymaga więc dużego zaufania między wspólnikami – z przepisów kodeksu cywilnego praktycznie nie wynikają zasady wewnętrznych stosunków między wspólnikami,
- wejście spadkobierców do spółki jest możliwe tylko jeśli umowa spółki tak stanowi,
- spółka nie prowadzi co do zasady pełnej księgowości, o ile nie przekracza wysokich progów przychodów i o ile jej wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne, nie ma też obowiązku rejestracji w KRS i nie ma obowiązku protokołowania swoich zgromadzeń czy też czynności takich ja zmiana umowy spółki u notariusza,
- w trakcie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku, a wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału,
- wystąpienie ze spółki i jej likwidacja są problematyczne i długotrwałe w sytuacji, gdy nie ma zgody między wspólnikami,
- w przypadku sporu między wspólnikami jego rozwiązanie jest problematyczne, ponieważ przepisy kodeksu cywilnego, jak również popularne w obrocie wzory umów spółki cywilnej są bardzo skąpe i ogólnikowe.
Spółka cywilna – dla kogo?
Dla jakich biznesów zwykle doradza się założenie spółki cywilnej? Są to zwykle mniejsze działalności, z niskim ryzykiem obciążenia majątku prywatnego wspólników, nierzadko są to firmy rodzinne. Jest też wiele podmiotów założonych w latach dziewięćdziesiątych, kiedy forma ta (jako stosunkowo prosta) była popularna.
Przekształcenie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę komandytową
Spółkom cywilnym, które rozwinęły swoją działalność, często doradzamy przekształcenie w kierunku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki komandytowej. Obecnie dzięki znowelizowanym przepisom kodeksu spółek handlowych, przekształcenie takie jest uproszczone. Dla naszych klientów rozwiązanie takie okazało się dobrym sposobem na „uwolnienie” od problemów i ryzyk, jakie ponosili w związku z rozwojem ich firm, które zakładali w formie spółki cywilnej.
Klientom zawsze zwracamy uwagę na bardzo ryzykowną konstrukcję solidarnej odpowiedzialności.
W kolejnych wpisach opiszę wady i zalety spółek kapitałowych, które lepiej nadają się do większych i bardziej ryzykownych przedsięwzięć.
